Voedsel voor de Stad – een Toekomst voor de Metropool. Een positieve kreet op de met spiegeleitjes verfraaide kaft van dit boek, uitgebracht door NAi Uitgevers en kunstcentrum Stroom Den Haag, dat tussen 2009 en 2012 verschillende projecten rond voedsel organiseerde.

Maar wat is precies de kwestie van die metropool? In 2050 woont driekwart van de wereldbevolking in steden en die 9 miljard mensen moeten eten! Econoom Jaap van Duijn plaatst overigens zijn kanttekeningen bij dit soort stellingen, want, zegt hij, “zonder voedsel komen die 9 miljard er helemaal niet”. Toch zijn veel onderzoekers, beleidsmakers en kunstenaars gedreven met dit vraagstuk bezig, zo ook in Food for the City. Want één ding is zeker, het gaat straks krap en interessant worden.

Mijlpalen
Het boek begint met een eclectische maar intrigerende tijdslijn van de voedselvoorziening. Sommige mijlpalen zijn maatregelen voor de voedselzekerheid en -veiligheid, zoals Kosher (1312 v.C.) en de Agriculture Act (1947) – het garantiepakket voor de Britse voedselvoorziening nadat U-boten in WO2 de voedseltoevoer wisten af te snijden, de Loi Royer (1973) ter bescherming van de Franse kruidenier en de London Food Strategy (2006). Ook verschillende stedenbouwkundige utopieën passeren de revue, zoals Broadacre City (Frank Lloyd Wright in de jaren 30) en de toekomstige eco-city Dongtan (China, 2050). Het is in ieder geval duidelijk dat voedsel al eeuwenlang onlosmakelijk verbonden is met de stad. Zo was de Faneuil Hall (1742) ontworpen als ontmoetingsplek en markthal in Boston, waar naast vishandelaren en fruitverkopers ook zogenaamde soap box orators stonden te schreeuwen. Nu de hal is gerenoveerd blijft voedsel nog steeds een belangrijke attractie, ditmaal voor toeristen.

Wie bepaalt?
Het boek bevat ook enkele boeiende essays en toekomstverkenningen op het gebied van voedselvoorziening. In Food, a compromised issue stelt Huub Dijstelbloem dat het breed geaccepteerde marktmechanisme – dat de consument door zijn keuze bepaalt hoe de boer produceert, niet klopt! In de hele keten is de consument slechts een schakel. Op ieder niveau zijn andere belangen en morele waardestelsels aan de orde, waarin ieder zijn verantwoordelijkheid heeft. De industrie blijkt tamelijk bepalend te zijn in deze keten. Annechien Ten Have-Mellema, eigenaar van een megaboerderij in Groningen, beaamt dit: “Niet de producent of de consument bepaalt alles, juist de retailer en strategic buyer alliances in de keten hebben veel invloed.” Boerderij Ten Have probeert zélf meer te bepalen, door op 300 ha een hele kringloop op te zetten: Maisteelt > Varkensvoer > Vlees en Varkensmest > Biogas > Energieproductie voor 1.100 huishoudens.

De toekomst
Maar hoe eten we over 50 jaar, in onze metropolitane leefomgevingen? Johannes Wiskerke (Wageningen UR) denkt dat ons voedsel straks gekweekt wordt in agroparks, voedselbedrijventerreinen aan de rand van de stad, waar ook dierlijke eiwitten door bijvoorbeeld viskweek kunnen worden geproduceerd. MVRDV ontwierp al een pig city, met wolkenkrabbers vol varkens. En Philips Design ontwierp een prototype van een home farm, een mooie glazen kast die doet denken aan een aquarium en waarin thuis verschillende groenten en vis kunnen worden gekweekt. Kunstenaar Arne Hendriks onderzoekt in the incredible shrinking man hoe we in de toekomst met z’n allen kleiner kunnen worden (de ideale mens is volgens hem een halve meter hoog, zelf is hij ongeveer 2 meter) zodat we minder voedsel nodig hebben. Om te voelen hoe het is om zo klein te zijn, organiseerde hij een diner van struisvogel, klaargemaakt als een kipgerecht. Een blik op de nabije toekomst wordt gegeven door architecten Van Bergen Kolpa, met hun project Park Supermarkt, waarin het agrarisch gebied rond de stad als een supermarkt gaat functioneren met vers en lokaal geproduceerd voedsel.