Welke ontwikkelingen zijn er waar te nemen in de Nederlandse voedselvoorziening? Welke trends kun je onderscheiden? Hoe zouden we hier een positieve invloed op kunnen uitoefenen? We vroegen het aan Joost Reus, programmamanager voedsel bij het Innovatienetwerk.

Als onderdeel van het ministerie van EZ heeft het Innovatienetwerk de taak om grensverleggende innovaties te ontwikkelen samen met vernieuwers in het land. Die innovaties moeten wel te maken hebben met maatschappelijke problemen.
Een voorbeeld is de relatie tussen voedsel en gezondheid. Diabetes type-II is een groeiend probleem in Nederland en kan voor hoge kosten zorgen voor de maatschappij. Kunnen we door een verandering in onze voedselvoorziening positieve invloed uitoefenen op onze gezondheid? Voeding op scholen zou hier een antwoord op kunnen bieden, maar er zijn meer mogelijkheden.

Joost Reus geeft aan dat we, om invloed te kunnen uitoefen op onze voedselvoorziening, de consument zouden moeten mobiliseren. Zij hebben in potentie de macht om zaken te veranderen.
Er zijn veel kleine en grotere initiatieven van zowel burgers als de overheid om consumenten bewuster te maken van hun consumptiegedrag. Zo is er natuurlijk het Voedingscentrum met landelijk uitgerolde campagnes, maar die zijn meer gericht op het verstrekken van informatie. Er zijn ook kleinere initiatieven zoals Meat your own. Dit is een ‘datingsite’ voor vlees waar producenten en consumenten elkaar ontmoeten en zo ook de transparantie in de voedselketen vergroten. Uiteindelijk moet dat leiden tot kortere ketens tussen producenten en consumenten en tot een verandering van de sector, die gedreven wordt door het aankoopgedrag van consumenten.

Het Innovatienetwerk werkt samen met ondernemers bij het opzetten van nieuwe initiatieven. Zo is met hun hulp het concept Lazuur ontwikkeld. Een food-community, waarbinnen gestreefd wordt naar een circulaire voedselketen. De consument investeert in dit coöperatief systeem mee in de winkel. Lazuur is eind 2013 van start gegaan in Wageningen.

Uit al deze initiatieven blijkt volgens Joost Reus echter ook dat grote groepen consumenten moeilijk te mobiliseren zijn. Hun aankoopgedrag wordt toch het meest gestuurd door prijs en gemak. Veel supermarkten onttrekken – met het oog op gemak – de voedselvoorziening verder uit de openbare ruimte door online shoppen te bevorderen en hier speciale afhaalpunten voor te creëren. Werken, langs het afhaalpunt en snel door naar huis. Het kan zijn dat de consument dan nog meer op basis van routine gaat kopen, maar het kan ook kansen bieden aan initiatieven die zich onderscheiden in service en kwaliteit en het verhaal achter het voedsel op een aantrekkelijke manier kunnen vormgeven. De consument bepaalt dan zijn keuze niet meer op de winkelvloer, maar thuis achter de computer.

Wil een nieuw voedselvoorzieningsconcept succesvol zijn dan zal dus het in elk geval op prijs en gemak moeten inspelen. Qua prijs moet het kunnen concurreren met de bestaande supermarkten en ook zal er een breed, zo niet volledig aanbod moeten zijn voor de dagelijkse boodschappen om in de vraag naar gemak tegemoet te kunnen komen. Maar om echt te kunnen concurreren met het bestaande aanbod zul je ook meer moeten inspelen op de beleving van de consument. Joost Reus geeft aan dat een nieuw concept zowel attractief als multifunctioneel moet zijn. Hij ziet mogelijkheden in het combineren van functies. Je zou bijvoorbeeld een markthal kunnen combineren met een Seats2Meet vestiging waar zzp-ers elkaar ontmoeten. Zo creëer je middels een combinatie van functies een toeloop van consumenten. Het voordeel van een dergelijke fysieke marktplaats boven een bestelling via internet, is dat je de producten kunt ruiken, voelen en proeven. Dat is met voedsel natuurlijk een groot voordeel.

Maar een nieuw voedselvoorzieningsconcept leidt niet geheid tot een succes. Ondanks de mooie ideeën, het gezondere voedsel en het vergroten van de transparantie over de herkomst ervan. Dit bewijst onder andere Landmarkt wel. Een mooi initiatief waar producten als vlees en groente direct van de producent gekocht worden. Helaas heeft de vestiging in Apeldoorn moeten sluiten en is de vestiging in Amsterdam overgenomen. Al deze initiatieven laten echter ook zien dat gezonde voeding en een transparantere voedselketen leven bij de consument. In elk geval bij een deel van de consumenten! Nu de rest nog!

Op de site van VerseStad vindt u onder links een overzicht van enkele initiatieven.