Voedselvoorziening die transparant is en meer gericht op de regio. Die ambitie is steeds vaker te horen in het voedseldebat. Het is dan verleidelijk om de aandacht alleen te richten op het lokale, aaibare en alles wat een ‘menselijke maat’ heeft. Maar wie het serieus meent, moet ook een oogje in het zeil houden op de beurs en de Brusselse onderhandelkamers. Hieronder twee recente voorbeelden van veranderingen op het wereldtoneel, die onze voedselvoorziening sterk kunnen gaan bepalen: de gelekte TTIP-documenten over internationale landbouwafspraken en de mogelijke overname van de Amerikaanse zaadjesgigant Monsanto door het Duitse concern Bayer. Wat is hier aan de hand?

Wat heeft auto-export te maken met voedsel-import?
Nou, heel veel in de onderhandelingen over het Transatlantisch Vrijhandels en Investeringsverdrag (TTIP), tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten. Recent maakte Greenpeace gelekte documenten over die onderhandeling openbaar op de website TTIP Leaks, waarin de posities van EU en VS duidelijk tegenover elkaar staan. Zoals je zou verwachten is het een fors pak papier, maar de twee grootste belangen zijn tamelijk overzichtelijk: enerzijds de Europese autofabrikanten die toegang willen tot de Amerikaanse markt, en Amerikaanse agro-industrie die voedsel wil verkopen in Europa. De verwachting is dan ook dat onder druk van beide sectoren uiteindelijk die twee belemmeringen tegen elkaar zullen worden uitonderhandeld. Dat betekent lagere importbelasting voor auto’s in de States, minder regeltjes waar Amerikaanse landbouwproducten aan moeten voldoen om in de Europese supermarkt te komen en minder ondersteuning van Europese boeren via het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, aldus Peter Crosskey van Arc2020 en analisten van Greenpeace.

EU commissaris Cecilia Malmström reageert gepikeerd op haar blog. Ze stelt dat de hoge eisen van de EU omtrent voedselveiligheid en milieubescherming in het verdrag gewaarborgd zullen worden, of zelfs verbeterd, want die opdracht heeft ze immers meegekregen. Dat klinkt natuurlijk fantastisch, maar op die manier lijkt een transatlantisch akkoord onmogelijk. De Verenigde Staten vinden zulke eisen namelijk marktverstorend en deze dienen wat hen betreft in het verdrag juist beperkt te worden. De toepassing van genetisch gemanipuleerde producten en bepaalde pesticiden is een goed voorbeeld van de verschillende attitudes: waar de EU voorzichtig is en de producent laat bewijzen dat een product veilig is, leggen de VS de bewijslast juist bij de Europese overheden – laat die maar bewijzen dat iets onveilig is. Malmström zegt terecht dat de gelekte documenten zogenaamde ‘consolidated proposals’ zijn en nog niet de definitieve uitkomst van de onderhandeling. Maar die uitkomst zal worden bepaald door de afgevaardigden van de EU en de VS, ingefluisterd door de multinationals. Er is dan ook veel kritiek op het lage democratische gehalte van TTIP en de grote invloed van de bedrijfslobby. Bepaalt Volkswagen straks of de Amerikaanse chloorkip goed genoeg is voor ons?

De grootste deal die een Europees bedrijf ooit maakte
Dat wordt het als landbouw-chemieconcern Bayer het zaadveredelingsbedrijf Monsanto overneemt. De verwachting is dat die zijn aandelen niet goedkoop weggeeft en de deal zeker 56 miljard euro (63 miljard dollar) zal bedragen, volgens Bloomberg. Bayer bracht ongevraagd een bod uit op het bedrijf, zei een woordvoerder van Monsanto op 19 mei. Tegelijkertijd zijn gesprekken gaande voor het samenvoegen van Dow en DuPont, en probeert ChemChina het Zwitserse Syngenta over te nemen. Driekwart van de wereldwijde agrotechnologie komt hiermee in handen van 3 partijen. Mijn kennis over wereldhandelsverdragen is beperkt, en van complottheorieën ben ik zelden gecharmeerd, maar het lijkt me vanzelfsprekend dat dit soort mega-conglomeraten niet gebaat is bij beperkende maatregelen in bijvoorbeeld TTIP. Als Bayer eenmaal eigenaar is van Monsanto, dan wil het Monsanto’s omzet in Europa natuurlijk niet mislopen. En als de kans groot was dat TTIP genetisch gemanipuleerde (GMO) zaden en andere sleutelproducten van het bedrijf zou blijven verbieden in Europa, waarom zou Bayer dan op dit moment zo’n bod doen op Monsanto? Wie het weet mag het zeggen.

De Land- en Tuinbouworganisatie (LTO) ziet de overname in ieder geval niet zitten en hoopt dat de Amerikaanse en Duitse mededingingsorganisaties de overname zullen verbieden. De vrees bestaat dat de keuzevrijheid voor rassen en zaden kleiner wordt en de consument ook minder diversiteit op z’n bord zal krijgen.

“We hebben in de toekomst behoefte aan rassen en gewassen die beter bestand zijn tegen ziektes, plagen en nieuwe klimaatinvloeden. Als je ziet dat bedrijven die actief zijn met zowel het ontwikkelen van rassen als het produceren van chemische gewasbescherming samengevoegd worden, hoeven we niet te verwachten dat we straks gewassen krijgen die met minder bestrijdingsmiddelen toe kunnen.” – Joris Baecke, akkerbouwer, LTO

 

Lees verder

Nothing wrong with chlorine-washed chicken, say German backers of TTIP

Monsanto Deal Would Put Bayer Deep Into GMO (The Wallstreet Journal)