Deze week presenteerde Stichting Toekomstbeeld der Techniek de resultaten van de toekomstverkenning naar de invloed van technologische ontwikkelingen op de agri- & foodsector tot 2050. De publicatie ‘Van Autonome Robots tot Zilte Aardappels‘ werd tijdens het symposium, bij museum Boerhaave in Leiden, uitgereikt aan het ministerie van Economische Zaken en alle aanwezigen. Verse Stad was erbij en dacht mee tijdens voorafgaande workshops. Wat heeft de techniek voor onze voedselvoorziening in petto?

Vanuit universiteiten, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties kwam een hele reeks aan voorbeelden van techniek die de voedselvoorziening op zijn kop kunnen gaan zetten. Een greep uit de mogelijkheden:

4D-printen is een techniek waarbij producten en onderdelen van machines worden geprint, net als bij 3D-printen. Het verschil zit hem in de dimensie tijd. 4D geprinte materialen kunnen zich onder omstandigheden van vorm veranderen. In de landbouw kan dat interessante toepassingen opleveren, wanneer een werktuig zich aan klimaatsinvloeden kan aanpassen. Slimme verpakkingen kunnen de consument tonen waar voeding echt vandaan komt, onder welke temperatuur het is bewaard en getransporteerd, wat er in zit en of het product nog goed is voor consumptie. Sensoren houden de gezondheid van de veestapel in de gaten, terwijl op het land met drones precisielandbouw voor maatproductie kan worden bedreven. Kweekvlees en andere producten van de eiwittransitie, in combinatie met food-design, zullen ons eten zichtbaar gaan veranderen. Vertikale landbouw is nu al bezig aan een opmars in leegstaand vastgoed, maar zou ook in ons huis en directe omgeving kunnen worden toegepast. En wat dacht je van het beïnvloeden van het weer?

Het is onmogelijk te voorspellen hoe we al die techniek daadwerkelijk gaan gebruiken, vertelt projectleider Silke de Wilde. Daarom zijn een vijftal scenario’s ontwikkeld als verkenning. In elk van de scenario’s (klik op bovenstaande beelden) wordt een andere nadruk gegeven op verschillende maatschappelijke doelen (economische groei, of gezondheid), demografie (snelle of langzame groei), technologisch klimaat en handelsregulering (regionale ontwikkeling of globalisering).

Debat
Tijdens de discussie over die technologische mogelijkheden tekent zich een spanningsveld af tussen enerzijds enthousiasmeren van talentvolle onderzoekers en ondernemers in Nederland, zodat we ook in de toekomst bij de top kunnen blijven behoren; en anderzijds het rekening houden met bezwaren uit de samenleving als het bijvoorbeeld gaat over dierenwelzijn en risico’s. Techniekfilosofe Martijntje Smits vraagt zich af hoe de consument betrokken kan worden bij de ontwikkeling van nieuwe techniek op voedselgebied, zodat deze zich er prettig bij voelt. J.P. Hoogeveen (DG Agro bij EZ) erkent dat biotechnologie ons veel gebracht heeft, maar de communicatie is mislukt. ‘Gaat u rustig slapen, wij verzekeren u dat het veilig is, daar kom je nu niet meer mee weg’. Theo Bruinsma (GMV, Agro&Food) pleit voor Nederland als broedreactor van innovatieve ondernemers. Het is volgens hem mogelijk om van grootschalige productie door te groeien naar maatwerk, met behoud van de efficiëntie. Voor dat experimenteren moet de regelgeving flexibel zijn en moeten degenen die handhaven zelf genoeg kennis bezitten om situaties goed in te schatten. Emo van Halsema (Lely Industries – waar de melkrobot werd uitgevonden) bevestigt de noodzaak voor goede opleidingen, want hij nam afgelopen jaar alleen buitenlandse ingenieurs aan. Elies Lemkes-Straver (ZLTO) gaat een stap verder. In plaats van export van voedselproducten zou Nederland zich vooral moeten concentreren op de nieuwe exportketen van kennis en technologie.