Amsterdam gevoed vanaf het water

Door de voedseldistributie van Amsterdam te decentraliseren, en opnieuw in verband te brengen met het unieke watersysteem van grachten en kades, kan de stad duurzamer worden, én een diverser gebruik van de openbare ruimte uitlokken. Een netwerk van drijvende versmarkten op en aan het water verbindt Amsterdammers en bezoekers met de rijke geschiedenis van de stad en met het ommeland. Dit is de gedachte achter het afstudeerproject Urban Mangrove – how food ecosystems can revitalise cities, van Laura van de Pol. Aanstaande vrijdagmiddag 16 december houdt zij een openbare presentatie op de Academie van Bouwkunst in Amsterdam.

De architecte kwam op het idee door een Old Amsterdam Food Tour door het oude Amsterdam en het boek Hungry City van Carolyn Steel.

“Ineens zie je overal tekenen in de stad die naar de voedselvoorziening verwijzen, zoals straatnamen als de Haringpakkersteeg en de Waag aan de Nieuwmarkt. Op de Lijnbaansgracht meerden ooit honderden bootjes tegelijk aan met groenten en fruit. In de Gouden Eeuw was de Prins Hendrikkade het centrum van de wereldvoedselhandel. Daar vond je de nieuwste trends en producten. Ik was benieuwd hoe je dat kon vertalen naar de huidige tijd.”

Het concept van de Urban Mangrove vertaalt zich in een netwerk van geschikte plekken aan het water, waar aan de stenen kade semipermanente dakconstructies verrijzen, die op termijn ook weer kunnen worden aangepast aan nieuwe vormen van gebruik. ‘grid van markthallen’ in Barcelona is hierbij een inspiratie. Onder het spectaculaire bamboedak – het kostte haar een paar weken om de maquette in elkaar te solderen – staan tijdelijke paviljoentjes. En op het water liggen drijvende pontons die in verschillende formaties aan elkaar kunnen worden gekoppeld, zodat het mogelijk is festivals en andere evenementen te organiseren. Het project reageert op zijn omgeving en de mensenstromen, bijvoorbeeld door aan te takken op een fietsenstalling. De meest centrale plek, tegenover het Centraal Station, werkte zij verder uit. Dit is voor veel mensen het eerste dat ze van Amsterdam zien, en dat kan een stuk beter dan de huidige wafeltenten en sexmuseum aan het Damrak. Op dit moment liggen hier de toeristenboten afgemeerd, maar daar heeft Laura andere plannen mee.

“De boten met hun typische schuifdaken zijn heel geschikt om kratten met vers voedsel te vervoeren. Eenmaal afgemeerd verkopen ze direct uit de boot. Zo gek is het niet, want nu al verscheept DHL pakketjes in de binnenstad met deze boten. Horeca op de kade kookt ter plekke verse hapjes van wat de boot schaft.”

De afgelopen jaren hebben we natuurlijk veel voedselgerelateerde projecten gezien in de openbare ruimte. Het onderwerp staat duidelijk in de belangstelling, enerzijds doordat mensen meer eisen zijn gaan stellen aan de transparantie in de voedseldistributieketen en de mate van duurzaamheid, anderzijds door de wereldwijde renaissance van de binnensteden en de daaraan gekoppelde commercialisering en festivalisering van de openbare ruimte – eten is beleving. Projecten zoals de Rotterdamse Markthal voldoen weliswaar aan het laatste maar niet aan het eerste criterium. Loopt de stadsmangrove temidden van toeristen en yups niet een zelfde risico?

“Nee, de nadruk van het project ligt echt op het aanvoeren van verse betaalbare seizoensproducten uit de omgeving van Amsterdam, door lokale ondernemers. Het idee reikt verder dan de binnenstad en kan ook tot in de buitenwijken de lokale bevolking bevoorraden. Dit levert allerlei mogelijkheden voor activiteiten op aan de kades, horeca is daar slechts één van de mogelijkheden van.

De boer hoeft niet zelf helemaal naar Amsterdam te varen. Aan de ringweg voorzie ik een drietal distributiepunten, waar de waren van vrachtwagen naar boten en trams wordt overgeslagen. De tram functioneert, net als in sommige Aziatische metro’s al gebeurt, als rijdende markt waar de forens onderweg vers eten kan kopen.”

Lees meer

Urban Mangrove – uitgebreid projectboek (Laura van de Pol)

Aan de Academie van Bouwkunst studeerde landschapsarchitect Antoine Fourrier ook recent af op een voedselgerelateerd project. Hij stelt in A Vegetable Garden for Paris – Le Plateau de Saclay: designing with agriculture een arcadisch voedsellandschap voor nabij Versailles.