op Initiatieven internationaal, Markthallen, Ontwerp, Voedselplaatsen

De renovatie van de Mercado Municipal in São Paulo (Brazilië) herstelde niet alleen de historische hal in zijn oude glorie, maar geeft ook nieuw economisch en cultureel perspectief aan zijn omgeving. Door het aanbod van typisch paulistaanse ingrediënten en gerechten is het een symbool van de lokale cosmopolitische stadscultuur, waarin gastronomie een belangrijke rol speelt. Door de veilige opzet en betaalbare producten is de markt ook een sociaal bindmiddel in een stad waar de contrasten tussen arm en rijk enorm zijn. In tegenstelling tot de shopping centers is de ‘Mercadão’ van iedereen.

De markthal werd vanaf de jaren 30 van de vorige eeuw gebruikt als centrale hal, die de bevolking van de nog relatief kleine stad te bevoorraden. Toen São Paulo in de jaren 50 tot 80 groeide naar haar huidige omvang van ca. 20 miljoen inwoners, werd net als in veel andere steden een groothandelcomplex aangelegd aan de snelweg, CEAGESP. De oude hal werd een overdekte publieke markt en door het chaotische bevoorradingsverkeer en de opslag van verswaren in kleine pakhuisjes verpauperde de omgeving. De renovatie van het complex is het speerpunt van de herontwikkeling van het gebied van Parque Dom Pedro II en het verbeteren van de openbare ruimte rond de markthal.

Het gebied heeft te kampen met slechte leefbaarheid door de zware weginfrastructuur van de Avenida do Estado. Het is echter ook deze verbinding die de bevoorrading van de hal en het aangrenzende winkelgebied mogelijk maakt. Vroeger kon de hal ook via het water worden bevoorraad: de rivier Tamanduatei ligt inmiddels gekanaliseerd en wel ingeklemd tussen de snelwegen. Dichtbij de markthal ligt tevens een metrohalte en een busterminal.

Het renovatie-ontwerp, door Pedro Paulo de Melo Saraiva, werd in 2004 opgeleverd. Het bevat naast de restauratie van het historische pand en het vernieuwen van alle installaties, de volgende elementen:

  • Het bouwen van een tussenvloer  met horeca, als een varanda van waaruit de bezoekers over de markt kunnen uitkijken en beter zicht hebben op de historische glas-in-loodramen. De ramen met beeltenissen van de koffieteelt en veehouderij zijn een icoon van het São Paulo van begin twintigste eeuw.
  • Ruimte scheppen voor 6 restaurants in de torens en op de tussenvloer. De keuze geeft een goed weergave van de bevolkingsopbouw van de stad: Braziliaans, Italiaans, Portugees, Arabisch, Japans en Spaans.
  • Herinrichten van de laadzones, om de gasten en voorbijgangers minder tot last te zijn tijdens de bevoorrading.

Mercado Municipal Paulistano. Beeld: Pedro Paulo de Melo Saraiva

Wat kunnen we leren van dit voorbeeld?

  • Voedselvoorziening, mits de logistiek goed is geregeld, is een aantrekkelijk programma voor de (binnen)stad en zelfs een toeristenmagneet.
  • Markten en markthallen kunnen, mits het aanbod goed in balans is, een verbindend element in de samenleving zijn, en in de stad.
  • Goede architectuur is hiervoor zeer belangrijk, eventueel voortbouwend op de historie van een plek. Goed ontwerp trekt meer bezoekers.

Mercado Municipal, São Paulo. Foto: Merten Nefs

Mercado Municipal, São Paulo. Raamdetail. Foto: Merten Nefs